Her yıl 2 Ekim’de kutlanan “Uluslararası Şiddetsizlik Günü” tüm dünyayı şiddetin her türüne karşı durmaya ve barışçıl çözümleri benimsemeye çağıran anlamlı bir gündür. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 2007 yılında ilan edilen bu özel gün, Hindistan’ın bağımsızlık hareketinin öncü lideri ve şiddetsizlik felsefesinin mimarı Mahatma Gandhi’nin doğum günü olması sebebiyle evrensel bir önem taşır.
Günün temel amacı, Gandhi’nin hayatı boyunca savunduğu ve uyguladığı şiddetsizlik ilkesinin evrensel geçerliliğini vurgulamaktır. Gandhi, baskıcı yönetimlere karşı kitlesel sivil itaatsizlik eylemlerini dahi silahsız ve barışçıl yollarla gerçekleştirerek, şiddetsizliğin insanlığın elindeki en büyük ve en güçlü silah olduğunu tüm dünyaya göstermiştir. O’nun felsefesi, sadece fiziksel şiddetten kaçınmayı değil, aynı zamanda zihinsel, duygusal ve yapısal şiddetin de reddedilmesini kapsar.
Bu anlamlı gün, sadece savaşlara ve büyük çatışmalara değil, aynı zamanda günlük yaşamımızda karşılaştığımız her türlü ayrımcılığa, eşitsizliğe ve baskıya dikkat çekmeyi de hedefler. Bu gün, tüm bireylere, sivil toplum kuruluşlarına ve hükümetlere;
Barış, hoşgörü, karşılıklı saygı ve anlayış kültürünü yaygınlaştırma, Çatışmaları diyalog ve müzakere yoluyla çözme çabalarını destekleme ve farkındalık çalışmalarıyla şiddetsizlik bilincini artırma çağrısında bulunur.
***
Yaşadığımız coğrafyada ve dünyada şiddet olaylarının ne yazık ki hala devam ettiği bir ortamda, 2 Ekim, insan onurunu temel alan, adil ve eşit bir dünya hayalimizi tazelememiz için anlamlı bir fırsattır.
Şiddetsizlik, sadece bir eylem biçimi değil, aynı zamanda daha huzurlu ve sürdürülebilir bir gelecek inşa etme yolunda temel bir yaşam felsefesi ve bir sorumluluktur.
Bu özel günde, Gandhi’nin “Şiddetsizlik, insanlığın elindeki en büyük güçtür. İnsanın yaratıcılığıyla tasarlanmış en güçlü yıkım silahından daha güçlüdür,” sözünü hatırlayarak, şiddetsizliğin gücüyle şekillenen bir dünya için üzerimize düşeni yapmaya davet eder.
Baskıya karşı pasif direnişi ifade eden “sivil itaatsizlik” yasadışı ancak meşru bir eylemdir: Haksız bir uygulamaya karşı bütün yasal yollar denendikten sonra girişilen bir eylemdir. Bu anlamıyla sivil itaatsizlik yasadışı ancak meşru bir eylem olarak değerlendirilir.
Sivil itaatsizlik, “Hukuk sisteminin içinde aksayan bir kurala karşı çıkıştır” şeklinde tanımlanır. Ve bu durum vicdani bir duygu-düşünce sürecidir. Bunun sivil itaatsizlik eylemi olup olmadığının en önemli ölçütü, üçüncü şahısların hak ve özgürlüklerinin çiğnenip çiğnenmediğidir.
Gandhi’nin felsefesinde sivil itaatsizlik kamuya açık, aleni bir eylemdir: En önemli unsurlarından biri kamuya açıklıktır. Vicdanlarda yatan bir adalet, bir hakkaniyet duygusuna çağrı niteliğinde olduğundan, kamuya açıklık vasfı aranmaktadır. Şiddetsizlik, kamuya açıklık ve hukuki yaptırıma katlanma rızası gibi unsurları içerir. Sadece olaydan mağdur olanın değil, her insanın böyle bir olguya karşı tepki duyması gerektiği öngörüsünden hareket etmektedir.
Daha öncelerinde de yer yer kullanılan sivil itaatsizlik hareketi 1900’lü yıllarda Mahatma Gandhi tarafından geliştirilerek baskıcı yönetime karşı uygulanan son derece etkili bir yönteme dönüşmüştür. Gandhi’nin sivil itaatsizlik felsefesine katkısı, itaatsizliğin eyleme dönüşme yöntemini hedef alan “pasif direniş” anlayışı ile gerçekleşmiştir.
İyiliğin, erdemin, direnmenin, inanmanın ve umut etmenin gücünü bize hatırlatmak açısından en iyi örnek bence. Çünkü insanlığın Gandhi ve felsefesinden çıkaracağı çok önemli dersler var. Öncelikle parçalanmışlığın, ayrılığın, düşmanlığın bir toplum için ne kadar büyük bir zaaf olduğu gerçeğini görebiliriz onun öğretisinde.
***
Bu gün vesilesiyle dünyanın birçok yerinde anılan Gandhi’nin izlediği politika; baskı ve şiddetten uzak, şahsi kararlara saygılı, dürüst ve azimli olmak. Ona insan doğasının en çok nesini beğendiği sorulduğunda ‘cesaret’ der ve hemen ekler: “Şiddet dışılık asla korkaklara kalkan olarak kullanılmamalıdır. O cesurların silahıdır.”
Şiddetsiz, doğru yer ve zamanda, doğru tepkiler vermenin en güzel örneklerinden biri olarak, derinlemesine okunması ve tahlil edilmesi gereken bir büyük düşün ve eylem adamıdır. Ondan öğrenilecek en büyük ders ise, şiddet göstermeyerek bir siyaset yürütmenin en büyük erdem olduğudur.
2 Ekim ‘Uluslararası Şiddetsizlik Günü’ vesilesiyle şiddetin olmadığı, barış ve hoşgörü içinde yaşanılan bir dünya özlemiyle. Hayata ve insanlığa kattığı değerler adına Gandhi’ye selam.
