TFF’nin ‘bahis oynayan hakemler’le ilgili açıklamasıyla patlayan cerahat, futbol dünyasındaki çürümeyi açığa vururken, yasadışı olduğu için vergi alınamayan ‘kaçak bahis’ hedefte ama ‘yasal’ kumar maliyenin gözbebeği
Türkiye Futbol Federasyonu Başkanı İbrahim Hacıosmanoğlu’nun profesyonel liglerde görev alan 571 hakemden 371’inin bahis hesabının olduğu 152’sinin ise aktif şekilde bahis oynadığını açıklaması futbol dünyasındaki çürümeyi bir kez daha gözler önüne serdi. Önceki gün İstanbul’da bir basın toplantısı düzenleyen Hacıosmanoğlu, devlet birimlerinden alınan verilerle hazırlanan raporu FIFA ve UEFA ile de paylaştıklarını söyledi. Hacıosmanoğlu, isim vermeksizin aktif olarak bahis oynayan hakemlerin yedisinin üst klasman hakem, 15’inin üst klasman yardımcı hakem, 36’sının klasman hakem ve 94’ünün de klasman yardımcı hakem olduğunu açıklarken, 10 hakemin toplamda 10 binin üzerinde bahis oynadığı, bir hakemin ise tek başına 18 bin 227 kez bahis oynadığı bilgisini verdi. Hacıosmanoğlu, “Bugünden itibaren başlayarak disiplin kurulumuz gerekli işlemleri yapacak” dedi. Hacıosmanoğlu, ayrıca kulüp başkanları ve futbolcular için ayrı bir çalışmanın yapıldığını da bildirdi.
Konuyla ilgili olarak aynı gün açıklama yapan İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı da, İstanbul merkezli bir soruşturmanın Nisan 2025’te başladığını, daha Antalya’dan gelen bir dosyanın da İstanbul’da birleştirildiğini, Hacıosmanoğlu’nun son açıklamasını da ihbar olarak kabul ederek dosyaya dahil edildiğini duyurdu.
Her şey dün başlamadı
Türkiye futbol liglerinde uzun süredir yaşanan bariz hakem hataları, çoğu zaman belli hakemlerin ‘takım tutması’ ya da ‘küçük takımların ezilmesi’ gibi sebeplere bağlanırken, TFF açıklamasıyla sorunun daha derin olduğu bir kez daha gözler önüne serildi. Tarihi 1959’a kadar uzanan ve büyük ölçüde ‘masumane’ bir oyun olan ‘Spor Toto’ için bile çeşitli yolsuzluk iddiaları ortaya atılırdı, ancak 1980’lerde Spor Loto ve daha sonra 2004’ten itibaren İddaa ve diğer bahis oyunları ardı ardına geldikçe özellikle futbol alanı gitgide kocaman bir kumar masasına dönüşmeye başladı. Piyango alanındaki Sayısal Loto, Süper Loto gibi para tuzaklarıyla aynı süreçte palazlanan ‘İddaa’, ‘Misli’, ‘Tuttur’, ‘Bilyoner’ oyunları kısa sürede çoğu yoksullardan oluşan geniş bir kitlenin hayatının ayrılmaz parçası haline geldi ve oyun kuponları herhangi bir kimlik bilgisi içermediği için, futbolcuların, hakemlerin, hatta çocukların bile (en azından yakınları üzerinden) oynayabildiği bir alan ortaya çıktı. Bu arada tıpkı alkol ve tütünde olduğu gibi bu alan da Maliye Bakanlığı’nın en sevdiği alandı ve İslami referansları sık sık vurgulayan AKP iktidarı kasalar dolduğu sürece bu para kaynağının ahlaki cephesini hiç sorgulamadı.
Büyük para döngüsü
Ancak cin bir kez şişeden çıkınca kontrol edilmesi de zordu. Böylece ortaya bütün dünyada olduğu gibi Türkiye’de de vergi ödemediği için yasal bahis oyunlarından daha yüksek gelir vaad ederek cazibe merkezi olan ‘kaçak’ bahis siteleri pıtrak gibi çıkmaya başladı. Büyük bir hızla gelişen ve bir süre sonra parasal büyüklük açısından uyuşturucu pazarını bile geride bırakan bu ‘sektör’ün Türkiye ayağında ise Kuzey Kıbrıs’ın başrol oynadığı öteden beri biliniyor. Sektör son bir yılda yüzde 65 büyüme göstermiş durumda. MASAK raporunda göre sadece İstanbul’da yasa dışı bahis ve kumardan elde edilen kara para miktarının 400 milyar lira olduğu ifade ediliyor. Tam olarak bilinemese de toplamda 50 milyar doları aşan bir paranın ortalıkta döndüğü belirtiliyor.
Yüzbinlerce banka hesabı
Sistem, banka hesaplarının takip edilememesi üzerine kurulu. Bahis paralarının yatırılacağı banka hesapları genelde öğrenci, işsiz veya asgari ücretli çalışanların hesapları oluyor, hesapları kullanılan paravan şahıslara bunun karşılığında aylık belli ücretler ödeniyor. 2022-2024 yıllarında 280 binden fazla banka hesabının yasa dışı bahis tahsilatı için kullanıldığını ve bu paranın suç örgütlerine gittiğini belirlendi.
Ancak MASAK, son PAPARA olayında olduğu gibi adeta suç çetesinin büyümesini ve el konulacak miktarın artmasını bekliyor. Papara üzerinden açılan binlerce hesap aracılığıyla yaklaşık 13 milyar TL’lik yasa dışı işlem gerçekleştirildikten sonra operasyon başlıyor ve böylece ‘bütçeye katkı’ sağlanmış oluyor. Bu arada BTK, bir yıl içerisinde 200 binden fazla siteyi kapatıyor ama kendisine verilen yetki ‘çocukları korumak’ kapsamında olduğu halde devletin onayladığı “yasal” bahis sitelerine dokunmuyor.
Devlet vergisinin peşinde
Açıkçası, devletin bütün bu kumar organizasyonlarının ahlaki ya da sportif yönüyle değil, kaçırılan vergi bölümüyle ilgileniyor. Bu açıdan Hacıosmanoğu’nun son girişimi de spor ahlakını ya da kumar yüzünden çöküntüye uğrayan aileleri korumaktan çok, devleti koruma kaygısını güdüyor. 2024’te ‘kaçak’ bahis yüzünden kaybedilen vergi miktarının 300 milyar lirayı aştığı düşünülürse esas sorunun ne olduğu anlaşılıyor. 2024’te Erdoğan ‘yasal’ bahisi desteklemek için vergilerde yüzde 50 indirim yapmıştı. Bunun pek işe yaramaması üzerine son süreçte, bahislerde vergi oranı yüzde 5’ten yüzde 10’a, at yarışlarında yüzde 7’den yüzde 14’e, diğer şans oyunlarında ise yüzde 10’dan yüzde 20’ye yükseltildi. Bu artışla birlikte yılın ilk 4 ayında devletin yalnızca bu alandan elde ettiği vergi geliri 16,5 milyar TL’ye ulaştı. 2023’te ‘yasal’ bahislerden devletin kasasına 28.5 milyar lira para girmişti. 2024’te ise 40 milyara yakın bir para vergi olarak tahsil edildi. Ama bu, ‘kaçak’ sektörün yanında devede kulak gibi kalıyor ve krizden ötürü gözünü para bürümüş olan iktidar, “yurttaş kumar oynayacaksa benim mekânımda oynasın” derdine düşmüş durumda. Yoksa, yaklaşık 35 milyon insanın ‘yasal’ ya da ‘yasadışı’ kanallarda bahis oynuyor olması Ankara’da kimseyi rahatsız etmiyor.
Dünya pazarı: 1.7 trilyon dolar
Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi (UNODC) 11-15 Aralık 2023’te ABD’nin Atlanta kentinde düzenlediği uluslararası yolsuzlukla mücadele konferansında, uluslararası organize suç örgütlerinin kontrol ettiği yasa dışı bahis piyasalarında, tahmini oynanan bahis tutarının 1,7 trilyon dolar çıktığını açıklamıştı. UNODC, yasadışı spor bahisleri, spor yarışmalarında hile, şike ve organize suç örgütlerinin spor dünyasına girmesiyle spordaki suçların küresel bir soruna dönüştüğünü açıkladı. Konferansta, yasadışı bahsin sporda yolsuzluğu en fazla tetikleyen faktör olduğu kaydedildi.
Ya daha akıllılar?
TFF’nin Futbol Disiplin Talimatı’na göre futbolcular ve teknik direktörler gibi hakemlerin de bahis oynaması yasak. UEFA Disiplin Yönetmeliği de hakemlerin bahis oynamasını yasaklıyor. FIFA Etik Kuralları (Code of Ethics) bu konuda çok ağır cezalar öngörüyor.
Ancak elbette bunun kanıtlanması gerekiyor. Ki, son patlayan skandalda 371 isim net. Öyle anlaşılıyor ki, oynadıkları bilgisayarların IP’leri de belirli. Bu durumda asıl soru, kendi adıyla ve kendi bilgisayarından oynamayacak kadar ‘akıllı’ olan daha ‘profesyonel’ hakemlerin kaç kişi olduğu… FIFA kokartlı eski hakem Selçuk Dereli’nin de belirttiği gibi, “Asıl bomba oradan patlar. Bu arkadaşlar çok amatörmüş”
Maçlar nasıl oynanacak?
BBC Türkçe’ye konuşan Spor hukukçusu Alpay Köse, “maçların yeniden oynanması” sorusuna ilişkin, “Şu an itibarıyla bahis eylemlerinin müsabaka sonucunu doğrudan etkilediğine dair somut ve delillendirilmiş bir tespit bulunmadığı sürece, mevcut talimatlar uyarınca maçların tekrarı veya iptali hukuken mümkün değil” diyor. Ancak, şu anda ligin devamı halinde de (isimler de açıklanmadığı için) oyuncular ve seyirciler açısından sahadaki her hakem töhmet altında. Dolayısıyla birçok spor insanı, ligin durdurulup bir ‘temizlik’ yapılmasından yana.
Amedspor: Olayın takipçisiyiz
TFF Başkanı İbrahim Hacıosmanoğlu’nun açıklamasının ardından Amedspor, futbolun adaletine vurgu yapan bir mesaj paylaştı. Kulüpten yapılan açıklamada, “TFF Başkanı İbrahim Hacıosmanoğlu’nun açıklaması, sporun ve futbolun temel ilkelerinin bahis faaliyetlerine bulaşmış hakemler eliyle ihlal edildiğini göstermektedir. Amedspor olarak adaletin tesis edilmesi için bu vahim olayın idari ve hukuki takipçisi olacağız” denildi.
HABER MERKEZİ
