Türkiye’nin Zengezur Koridoru’yla ilgili anlaşmadan memnun olmadığını belirten Dr. İsmet Konak, ‘Anlaşma ile ’Turan Hattı’ ütopya olarak kalacak’ dedi
Azerbaycan ile Ermenistan arasında yıllardır süren Zengezur Koridoru anlaşmazlığına çözüm için ABD Başkanı Donald Trump’ın ev sahipliğinde 8 Ağustos’ta Beyaz Saray’da bir araya gelen Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, 3’lü zirvenin ardından ortak deklarasyon imzalandı. Zengezur Koridoru’nun Ermenistan ve Azerbaycan için önemine değinen Dr. İsmet Konak şunları söyledi:
“Barış deklarasyonu, Azerbaycan için Dağlık Karabağ’dan sonra ikinci bir zafer olarak yorumlanabilir. Zira bu deklarasyonla birlikte Zengezur Koridoru açılacak, Azerbaycan bölgesel enerji kavşağı olacaktır. Hem Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti hem Türkiye hem de dış dünyayla bağlantısı güçlenecektir. Petrol ve doğalgaz gibi enerji kaynaklarının daha ucuz ve hızlı şekilde sevk edilmesi anlamına gelmektedir. Bir süredir Rusya ile kriz yaşayan Bakü yönetimi, ‘barış deklarasyonu’ ile birlikte yönünü Batı’ya çevirmiştir. Aynı zamanda ‘Trump Barış ve Refah Koridoru veya Rotası’ olarak da adlandırılan Zengezur Koridoru, aslında Ermenistan’a da bazı avantajlar sağlamaktadır”
ABD kazandı
Koridorun ABD’nin önemli kazanımlar sağladığını belirten Dr. Konak, bu devletin bölgedeki boşlukta yaralandığını vurgulardı. Konak sözlerini şöyle sürdürdü:
“ Tabii irredentist yani yayılmacı bir devlet olarak ABD, Güney Kafkasya’daki boşluktan istifade etti ve arabulucu rolünü üstlenerek Rusya’nın ‘arka bahçesindeki’ nüfuzunu arttırdı. ABD’nin bu hamlesi küresel enerji politikasını değiştirecektir. 99 yıl boyunca ABD merkezli konsorsiyum, Zengezur Koridoru’nu işletecek ve önemli gelirler elde edecektir. Rusya artık Güney Kafkasya’da ‘kendi çölünde başsız deve olma’ pozisyonunu kaybedecektir. Aslında 2023 yılında Dağlık Karabağ’ın Azerbaycan’ın patronajı altına girmesiyle pozisyonu oldukça zayıflamış ve oyun kurucu olmaktan çıkmıştı. ABD’nin bu aksiyonu, kendisine Doğu-Batı ticaret yolları üzerinde daha fazla tahakküm kazandıracaktır. Bir de AGİT Minsk Grubu’nun da bundan sonra işlevsiz olacağını hesaba katarsak, ABD merkezli yeni bir toponomik nizama geçiş kaçınılmazdır”
Türkiye memnun değil
Türkiye’nin koridorun kotuolunun ABD’de olmasında hiç memnun olmadığın söyleyen Konak, şunları ekledi:
“Türkiye, birçok sahada olduğu gibi Güney Kafkasya’da da ‘nalıncı keseri gibi kendine yontan’ bir devlet konumunda. Aslında Zengezur Koridoru’nda kontrolün ABD’de olmasından hiç memnun değil. Bölgesel bir aktör olarak daha fazla nüfuz elde etme amacındaydı. Oyun kurucu olmak isterken, artık kendisine verilen senaryoya ayak uydurmak zorunda. Ankara’nın bu koridorla asıl amacı bir ‘Turan Hattı’ oluşturmaktı. Zaten birkaç yıl önce 40 kilometrelik Zengezur Koridoru’na ‘Turan Yolu’ diyordu ve ‘Turancılık’ düşü kuruyordu. Yani koridor açılacak, önce Azerbaycan ile ardından tüm Orta Asya cumhuriyetleriyle bir bağ kurulacaktı. Böylelikle tüm Türkî halkları birleştirme ülküsüne adım adım yaklaşacaktı. Bu düş, Enver Paşa’nın da peşinde koştuğu ama en sonunda başaramadığı bir ütopya idi. Hatta Enver Paşa sadece düş kurmamış, hayata geçirmek için Türkistan’a gitmiş ve Sovyet yönetimine karşı Basmacı harekete destek vermişti. Nihayetinde 1922 yılında Kızıl Birlikler tarafından öldürülmüştü. Türkî cumhuriyetlerle ticari, siyasi ve sosyal ilişkiler tabii ki bu koridorla birlikte farklı bir boyut kazanır, bölgesel bir entegrasyon oluşur ama ‘Turan Hattı’, ütopya olarak kalmaya devam eder.“
Burada Kürtler yaşıyordu
Koridorun geçtiği topraklarda daha önce Kürtlerin yaşadığını söyleyen Dr. İsmet Konak, bu tarihi topraklara dair şunları söyledi:
“Dağlık Karabağ ve Zengezur sahası, Kürtlerin yüzyıllarca yaşadığı bir sahadır. Şöyle XIX. yüzyıldan itibaren ele aldığımızda, 1867 yılında Rus Çarı II. Aleksandr tarafından teşkil edilen Yelizapetpol guberniyası 8 uyezdden oluşuyordu. Onlardan biri de Zengezur uyez idi. Kürtlerin de iskan ettiği topraklardan biriydi. Mesela uyezde bağlı Laçin rayonu Kürtlerin yaşadığı rayonlardan biriydi. Yine Zengezur’a bağlı Gubatlı rayonunda doğan bir Cengiz Yıldırım var. Rus İç Savaşı’nda Bolşeviklere destek verdi, 28 Nisan Devrimi’ne katıldı, ilk asker ve deniz işleri halk komiseri oldu. Yıldırım, Kızıl Kürdistan’ın tesisinde de önemli bir rol oynadı. Daha birçok isim sayılabilir. Ezcümle Çarlık Rusya döneminde Kızıl Kürdistan toprakları Zengezur Uyezdi’ne bağlıydı. Dolayısıyla bu bölge, Kürt tarihi açısından kritik bir konuma sahiptir.”
Haber: Müjdat Can / MA
