2024 yılında tüm dünya nüfusunun neredeyse üçte biri sandık başına giderken, ABD, Hindistan, Endonezya, Pakistan, Japonya, Avusturya, Bulgaristan, Gürcistan ve Romanya’da sağcılar kazandı
Hüseyin Aykol
Dünyadaki iktidarlar, 2024 yılında yapılan seçimlerde biraz daha sağa kaysa da, solun kazandığı ülkelerin sayısı da az değil. Sonuna yaklaştığımız 2024 yılında tüm dünya nüfusunun neredeyse üçte biri sandık başına giderken, sağcıların kazandığı ülkelerin başında Amerika Birleşik Devletleri geliyor.
ABD’nin yanı sıra Hindistan, Endonezya, Pakistan, Japonya, Avusturya, Bulgaristan, Gürcistan ve Romanya’da sağcılar seçimlerden birinci parti olarak çıkarken; başta Birleşik Krallık olmak üzere Fransa, Güney Afrika, Meksika, Sri Lanka, Uruguay, Venezuela, Namibya’da solcu partiler, İran’da ise reformist parti seçimleri kazandı. Seçim yapılan ülkelerde alınan sonuçlar şöyle:
PAKİSTAN: Pakistan’da 8 Şubat 2024 günü yapılan seçimlerde cezaevinde bulunan eski başbakanlardan İmran Han’ın partisi PTI’nin desteklediği bağımsızlar birinci güç olarak çıksa da, hükümeti eski Başbakan Navaz Şerif’in partisi PMLN ile Butto Zardari’nin PPP’si kurdu. İki partinin toplam 129 sandalyesi bulunuyor. Parlamentodaki sandalyelerden 101’ini bağımsız adaylar kazanırken, bunların 93’ü İmran Han destekli olarak meclise girdi.
ENDONEZYA: Endonezya’da 14 Şubat 2024 günü yapılan seçimleri Prabowo Subianto, oyların yaklaşık yüzde 60’ını alarak ilk turda kazandı. Subianto, 2008 yılında, şu anda lideri olduğu milliyetçi ve sağcı Gerindra Partisi’ni kurdu. Ayrıca 2014 ve 2019 yıllarında başkanlık için aday olmuş; ancak her iki seferinde de Cumhurbaşkanı Joko Widodo’ya karşı kaybetmiş ve sonrasında onun kabinesine Savunma Bakanı olarak katılmıştı.
İRAN: İran’ın muhafazakâr eğilimli Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin 19 Mayıs 2024 günü uçak kazasında ölmesi üzerine yapılan cumhurbaşkanlığı seçimini 5 Temmuz 2024 günü yapılan ikinci turda reformist aday Mesud Pezeşkiyan beklenmedik bir şekilde kazandı. Pezeşkiyan’ın İsrail eliyle ABD önderliğindeki Batı’nın İran’ı kuşatma politikasına karşı nasıl bir manevra yapacağı merakla bekleniyor.
GÜNEY AFRİKA: Ülkede 29 Mayıs 2024 tarihinde yapılan seçimlere 70 siyasi parti ve 11 bağımsız aday katıldı. Cumhurbaşkanlığı seçimlerini Cyril Ramaphosa yeniden kazanırken, Mandela’dan bu yana iktidarda bulunan Afrika Ulusal Kongresi (ANC) yüzde 40’a düşen oy oranıyla mecliste ilk kez tek başına hükümet kuramadı. ANC’nin beyaz liberallerin partisi “Demokratik İttifak” ile hükümet kurması, ANC’den kopan siyahların partilerince kınandı.
MEKSİKA: Ülkede 2 Haziran 2024 günü yapılan devlet başkanlığı seçimlerini ilk kez bir kadın aday olan Claudia Sheinbaum kazandı. İktidardaki sol eğilimli Morena partisinin adayı ve mevcut devlet başkanı Andres Manuel Lopez’in desteğini alan ve ülkenin başkenti Mexico City’de belediye başkanlığı da yapan Sheinbaum 61 yaşında. Gerçi seçimleri ana muhalefet partisi kazanmış olsa da, Hidalgo’da belediye başkanlığı da yapmış olan Senatör Xochitl Galvez, ilk kadın devlet başkanı seçilmiş olacaktı!
HİNDİSTAN: Ülkede beş hafta süren ve sonuçları 4 Haziran 2024 günü açıklanan seçimleri Başbakan Narendra Modi liderliğindeki ittifak -sandalye sayısı azalsa da- üçüncü kez kazandı. Modi’nin lideri olduğu Bharatiya Janata Partisi’nin (BJP) de yer aldığı, iktidardaki Ulusal Demokratik İttifak (NDA) 274 sandalye kazandı. Böylelikle ittifak, Hindistan’da hükümet kurmak için gereken sandalye sayısı olan 272 eşiğini geçti. Muhalefetteki INDIA ittifakıysa 193 sandalye kazandı.
FRANSA: Ülkede 30 Haziran ve 7 Temmuz 2024 günlerinde iki tur olarak yapılan parlamento seçimlerini Yeni Halk Cephesi adlı ittifakla giren sol-sosyalist partiler kazandı. Solcu Yeni Halk Cephesi ittifakı seçimin ilk turunda olmasa da, ikinci turda Le Pen’in faşist Ulusal İttifakı’nı geçerken, Cumhurbaşkanı Emanuel Macron’un partisi önderliğindeki ittifak ise üçüncü durumda.
BİRLEŞİK KRALLIK: Ülkede 4 Temmuz 2024 günü yapılan seçimlerde Keir Starmer liderliğindeki İşçi Partisi, 14 yıllık Muhafazakâr Parti dönemini sona erdirdi. İşçi Partisi, 410 sandalye kazanarak İngiltere Parlamentosu’nun 650 üyeli Avam Kamarası’nda çoğunluğu sağladı. 2022’den bu yana ülkeyi yöneten Muhafazakâr Parti lideri Rishi Sunak, ezici bir yenilgiye uğradı ve sadece 119 milletvekiline ulaşabildi.
VENEZUELA: Ülkede 28 Temmuz 2024 günü yapılan başkanlık seçimlerini yüzde 51.2 oy oranıyla Nicolas Maduro’nun yeniden kazandığı belirtildi. Muhalefetin protestolarında sonuç değişmedi.
SRİ LANKA: Sri Lanka’da 22 Eylül 2024 günü yapılan devlet başkanı seçimini Marksist eğilimli Anura Kumara Dissanayake kazandı. Dissanayake seçimi aldığı 5.7 milyon oy ile -diğer 36 adayı geçerek- kazandı. İkinci sıradaki aday ise 4.5 milyon oy aldı.
AVUSTURYA: Ülkede 29 Eylül günü yapılan seçimlerde faşist Avusturya Özgürlük Partisi oyların yüzde 29’unu alarak birinci oldu. Seçimi ikinci sırada bitiren iktidardaki muhafazakâr Halk Partisi oyların yüzde 26.5’ini alırken, Sosyal Demokrat Parti yüzde 21 oy oranı ile üçüncü sırada kaldı.
BULGARİSTAN: Ülkede 27 Ekim 2024 günü yapılan erken genel seçimler ardından 240 sandalyeli mecliste 8 parti ve koalisyon temsil edilecek. Buna göre, merkez sağda eski Başbakan Boyko Borisov’un liderliğindeki GERB Partisi 69 milletvekili çıkararak açık farkla birinci oldu. Hükümeti kurabilmek için en az 121 milletvekili gerekiyor.
GÜRCİSTAN: İktidardaki “Gürcü Rüyası” partisi, 26 Ekim 2024 günü yapılan seçimlerde parlamentodaki sandalyelerin çoğunluğunu (89) kazandı. Kalan vekillikler muhalefet partileri Değişim için Koalisyon (19), Birlik-Ulusal Hareket (16), Güçlü Gürcistan Koalisyonu (14) ve Gürcistan İçin Gakharia (12) arasında paylaşıldı. İtirazlar üzerine oylar yeniden sayıldı; ancak sonuç değişmedi.
JAPONYA: Ülkede 27 Ekim 2024 günü yapılan erken genel seçimlerde son 15 yıldır iktidarda olan Liberal Demokrat Parti (LDP), mutlak çoğunluğunu kaybetse de birinci parti oldu. LDP lideri İşiba Şerguri, 11 Kasım 2024 günü mecliste 221 oy alarak Japonya’nın 103. Başbakanı seçildi.
ABD: Ülkede 5 Kasım 2024 günü yapılan başkanlık seçimlerini beklendiği gibi Donald Trump kazandı. Demokrat Parti’nin başkan adayını Joe Biden yerine Kamala Harris ile değiştirmesi yetmezken, Cumhuriyetçiler hem Senato’da hem de Temsilciler Meclisi’nde çoğunluğu elde etti.
ROMANYA: Romanya Anayasa Mahkemesi, 24 Kasım 2024’de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turunu iptal etti. Daha önce seçim sonuçları resmileşmiş ve bağımsız olarak yarışan Moskova yanlısı Calin Georgescu ile Romanya’yı Kurtarın Birliği’nden (USR) merkez sağ aday Elena Lasconi arasında 8 Aralık’ta yapılacak ikinci turun önünü açmıştı. Romanya, Georgescu’nun seçimlerin ilk turundaki zaferinden bu yana çalkantı içindeydi.
URUGUAY: Uruguay’da 24 Kasım 2024 günü yapılan başkanlık seçimini, 2005 ile 2020 arasında ülkeyi yönettikten sonra iktidarı merkez sağa kaptıran Geniş Cephe’nin (Frente Amplio) adayı Yamandu Orsi kazandı. Orsi, ikinci tur seçimlerde 1 milyon 196 bin 798 oyla, tüm oyların yüzde 49,84’ünü aldı.
NAMİBYA: Namibya’da 34 yıldır iktidarda bulunan Güney Batı Afrika Halkları Organizasyonu’nun (SWAPO) adayı Netumbo Nandi-Ndaitwah 27 Kasım 2024 günü yapılan seçimi yüzde 57.6 oy alarak ülkenin ilk kadın cumhurbaşkanı oldu. Nandi-Ndaitwah, seçimlerde en yakın rakibine açık ara fark atarak zafer kazandı.
Kazananların sadece ikisi kadın
Bu yıl yapılan seçimlerde kazanan adayların sadece ikisi kadın. Meksika Devlet Başkanı Sheinbaum ile Namibya Cumhurbaşkanı Nandi-Ndaitwah, seçimlerde hedefine ulaşmış bulunuyor.
Dünyanın üçte biri sandık başındaydı
2024 yılında sandık başına gidilen ülkelerin nüfusu çok yüksekti. Hindistan’daki seçim 1.4 milyar kişiyi etkilerden, seçime katılan ülkelerden bazılarının nüfusları şöyle: ABD 340 milyon, Endonezya 280 milyon, Pakistan 240 milyon, Meksika 130 milyon, Japonya 125 milyon, İran 85 milyon, Fransa 68 milyon, Birleşik Krallık 67 milyon ve Güney Afrika 60 milyon kişi. Böylece seçimlerde elde edilen sonuçlar, 8 milyarı aşan dünya nüfusunun yaklaşık 3 milyarını doğrudan ilgilendirdi.
