PKK’nin kadın öncülüğünde yürüttüğü barış sürecinden Latin Amerika ve Asya’daki silahlı hareketlere kadar, kadınlar dünya genelinde hem toplumsal eşitlik hem de ulusal kurtuluş mücadelesinde ön cephede yer aldı. Kürt kadınlarının öncülüğünde şekillenen yeni barış adımı da bu tarihsel direnişin devamı niteliğinde
Barış ve Demokratik Toplum Grubu’na Bese Hozat’ın öncülük etmesi dikkatleri üzerine çekerken, bu örnekle kadınların dünyadaki silahlı mücadelelerini derledik. Dünyanın dört bir yanında kadınlar, hem kimlikleri hem de toplumsal özgürlükler için direnerek önemli kazanımlar elde etti.
Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın başlattığı ‘Barış ve Demokratik Toplum Süreci’ önemli gelişmelerle sürerken, sürecin askeri ve siyasi başta olmak üzere birçok alanda kadın öncülüğünde yürümesi dünyanın dikkatini çekiyor.
Barış ve Demokratik Toplum Grubu’nun 11 Temmuz’da silahlarını imha ettiği törende Bese Hozat’ın yanı sıra 15 kadın gerilla’nın grupta eşit bir şekilde yer alması sürecin kadınlar öncülüğünde yürütüldüğünün somut göstergesi oldu. Bu örnek üzerinden PKK ve dünyadaki kadın gerilların mücadelesini derledik.
Ortadoğu başta olmak üzere dünyanın birçok bölgesinde özgürlük, adalet ve barış mücadelesinde on binlerce kadın en ön safta yer aldı. El Salvador’dan Hindistan’a oradan Filistin ve Kürdistan’a kadar kadınlar, mücadeleye öncülük etti.
Sakine’den Bese’ye: Kürt kadınlar
PKK’nin ilk Merkez Komite üyelerinden olan Sakine Cansız’dan Hanım Yaverkaya’ya, Besê Anuş’tan Azime Demirtaş, Türkan Derin, Sakine Kırmızıtaş, Sultan Yavuz, Rahime Kahraman, Gülnaz Karataş, Zeynep Kınacı, Arin Mirkan’a kadar binlerce Kürt kadını savaşta öncü kadın rolüyle yer aldı.
Askeri alanda 1995’de kadın ordulaşması kararı alınırken, Yekitiya Azadiya Jinen Kurdistan (YAJK) kuruldu ve diğer kadınlarla ortaklaştırılması amacıyla uluslararası alanda kadın özgürlüğü için mücadele eden kadın hareketleriyle ittifak arayışları geliştirildi. Bu temelde 1995’de Pekin’de yapılan BM Kadın konferans ve etkinliklerine YAJK katılım sağladı. 8 Mart 1998’de ise Kadın Kurtuluş İdeolojisiyle kadın öncülüğünde sosyal devrimin temel ilkeleri belirlendi ve 8 Mart 1999’da Kürdistan İşçi Kadın Partisi (PJKK) kuruldu.
2000’de ise Kadın Özgürlük Partisi (PJA) kurulurken, evrensel sorumluluk üstlenerek, Kürt kadın deneyimlerini diğer halkların kadınlarıyla paylaşmak istedi. PJA dünya kadınlarıyla ortaklaşmak üzere Kadın Toplumsal Sözleşmesini hazırladı ve 2000’li yıllarda katıldığı kadın etkinlikleri ve organizasyonlarında diğer kadınların görüşlerine sundu.
Dünya kadınlarına umut oldular
Kürt kadınları, DAİŞ çetelerinin saldırılarıyla birlikte Kuzey ve Doğu Suriye, Şengal, Kerkük’te ve çetelerin tehdidi altında olan birçok yerde ön cephelerde yer alarak savaştı. DAİŞ ile mücadelede ilan edilen Kadın Savunma Birlikleri (YPJ)’nde Êzidî, Asuri, Arap, Kürt, Süryani halklardan kadınlar yer aldı. Önce Kobanê’ye çetelerden temizleyen YPJ savaşçıları, son olarak 3 Ağustos 2014 yılında Şengal’e saldıran DAİŞ çetelerine karşı tarihi bir direniş sergileyerek, 13 Kasım 2015’te Şengal’i çetelerden temizlendiği müjdesini verdi. Sakine’den Arînlere devam eden Kürt kadınlarının özgürlük mücadelesi bir yandan tüm dünya kadınlarında hayranlık uyandırırken, bir yandan da geleceğe dair büyük umutlar yarattı.
Kürt kadınları gibi dünyanın birçok bölgesinde de kadınlar, kimliksel özgürlüklerinin yanı sıra toplumsal örgütlükleri için mücadelenin içinde bulundu ve bulunmaya devam ediyor. Dünyadan bazı kadın mücadelesi örneklerini derledik.
İrlanda: Oy hakkı mücadelesi
İrlanda’da Paskalya Ayaklanması’nın başladığı 1916 yılında oy hakkı, eşitlik mücadelesi veren kadınlar, İngiliz askerlerinin saldırılarına karşı Komutan Constance Markievicz öncülüğünde barikatlar kurdu, öz savunma birlikleri oluşturdu. Barikatlar arkasında teslimiyeti kabul etmeyerek direnen kadınlar, tarihe ‘1916 Kadınları’ olarak geçti. ‘1916 Kadınları’ İrlanda’da devrime yol açan 1916 Paskalya Ayaklanması’nın en direngen savaşçıları olarak tarihe geçen ayaklanmanın ünlü komutanı Constance Markievicz, hem kadınlar için oy hakkı için mücadele etti, hem İrlanda mücadelesinde yer alan arkadaşı Maud Gonne’la beraber Abbey Tiyatrosu’nda büyük etki yaratan oyunlarda sahne aldı.
El Salvador: İki mücadele iç içe
El Salvadorlu kadınlar hem ulusal kurtuluş hem de kadın hakları için mücadele verdiği El Salvadorlu Kadınlar Derneği (AMES)’i 1978’de kurdu. Topraksız köylüler ve geniş işsizlik sorunu ile mücadele veren kadınlar aynı zamanda, ücret eşitliği, toplumsal cinsiyet eşitsizliği, eğitim gibi konularda da mücadele verdi. AMES, kadınları kurtuluş mücadelesine seferber etmeyi ve özellikle de aktivizmlerini doğrudan cinsiyet eşitsizliğine karşı mücadeleye yönlendirmeleri için kadınları örgütlemeyi amaçladı. Kadınların siyasi katılımlarının yanı sıra ailevi ve üreme sorumluluklarını da üstlenmelerinin çifte yüküne dikkat çektiler; genel toplumda ve sol hareketlerde pasif bir şekilde kabul gören, emek yoğun bir cinsiyete dayalı role itiraz ettiler. El Salvador’daki ulusal kurtuluş mücadelesinin başarısının, kadınların kapitalizme ve maçoluğa karşı mücadelesinin iki yönlü olması nedeniyle otomatik olarak kadınların insanlaştırılmasını ve onurunu getirmeyeceğini açıkladılar. AMES, El Salvador’daki iç savaş sırasında kurtarılmış bölgelerde ve mülteci kamplarında programlar yürüttü ve kadınlara hizmet ve eğitimler sağladı.
Peru: Ulusal kurtuluş ve kadın eşitliği
Başka bir Güney Amerika ülkesi Peru’da da kadınlar, 1970’lerin sonlarındaki ulusal kurtuluş mücadelesi sırasında siyasi mücadeleye aktif olarak katıldı. Ulusal kurtuluş için mücadele eden kadınlar, sol partilerdeki cinsiyete dayalı baskı ve eşitsizliği de reddederek, örgütlerinden ayrılmaya başladı. Kadın sorunlarını açıkça ele alacak kendi feminist örgütlerini kurmak için yola çıktı. Ataerkilliğe karşı savaşan feministler olarak, diğerlerinin ise öncelikle kapitalizmden özgürlük için savaşan militanlar olarak tanımlandığı bir siyasi bölünme gelişti. Gelişen üçüncü grup ise Çifte Militanlık perspektifine sahip olanlardı: Siyasi partilerin ve kurtuluş hareketlerinin toplumsal cinsiyet eşitliği hareketleriyle bağlantılı olduğunun ve el ele gidebileceğinin bilincinde olan kadınlar, karar alma düzeylerinde daha fazla kadın katılımı için sıklıkla savunuculuk yaptı.
Honduras: Toprak reformu için mücadele
Honduras’ta da kadınlar, cinsiyet ayrımcılığı ve ulusal kurtuluş için bir araya gelerek, Kırsal Ev Kadınları Kulübü’nü (CAC) kurdu. Özellikle ülkenin zenginliğini ve kaynaklarını büyük ölçüde kontrol eden United Fruit gibi yabancı şirketlere karşı mücadele eden tarım reformu için köylü hareketiyle ilişk kuran kadınlar, topraksız köylülere toprak dağıtılacak reform için mücadele etti. CAC, 1963’ten beri büyük Katolik kilisesi çalışanları köylü birlikleriyle örgütlenmeye katıldığı için köylü hareketiyle örgütlenmede aktif olarak yer aldı. CAC’deki kadınlar, yabancı ekonomik tahakküm ve kontrolün yanı sıra kadın sorunlarıyla da mücadele etti ve bu ikisini birbirine bağlı gördü. 1970’lerde CAC, ‘Halkın kurtuluşu, kadınların kurtuluşuyla başlar’ sloganını geliştirdi. Üyelerinin yerel kırsal topluluklarında, kadınları eğitmeyi ve desteklemeyi amaçlayan sağlık hizmetleri, çocuk besleme programları, beslenme ve dikiş gibi çeşitli programlar yürüttüler.
Hindistan: Kadınlar yüzde 50’den fazlası
Dünyanın en kalabalık ülkesi olan Hindistan’da da kadınlar hem Hindistan Komünist Partisi (Maoist) içinde hem de kurdukları kadın örgütlenmeleri ile kadın kimliği ve sınıfsal mücadelelerini yürüttü. Kadınların 1970’lerde Naksalit isyancıları olarak örgüte katılımının artmasıyla, gerilla hareketinde kadınların rolü büyüdü. Kadınlar şu anda Halk Kurtuluş Gerilla Ordusu‘nun yüzde 50’sinden fazlasını oluşturuyor. Pek çok takım ve bölük komutanlarının kadın olduğu Halk Kurtuluş Gerilla Ordusunun merkez bölge komitesinin yarısından fazlası kadınlardan oluşuyor. Örgütsel mücadelenin yanında, kadınların 2000’li yıllara kadar örgüt içinde cinsiyet eşitliği için verdikleri mücadeleler sonucunda CPI tarafından kadınlar yoldaşlarını onurlandırmak amacıyla iki ciltli ‘Naxalbari’den beri şehit edilen kadın devrimcilerin yaşam öyküleri’ yayımlanırken aynı dönemde kadınlar savaşçı roller üstlenmeye başladı.
Kadın sorunlarıyla ilgilenmesi için 1986’da Adivasi Mahila Sangathan kuruldu ve 90 bin üyesi olan Krantikari Adivasi Mahila Sangathan (KAMS)’a dönüştü. KAMS, Adivasilerin mecburi evlilik, kadın kaçırma, adet gören kadınların köy dışında kulübelerde tutulması, çifte evlilik ve ev içi şiddet gibi geleneklerine karşı kampanyalar düzenledi.
Yine ülkede kadınların taciz ve tecavüze, namus cinayetlerine, şiddete ve cinsiyet ayrımcılığına maruz kalması ile beraber ellerinde sopaları ve pembe giyimleri ile bilenen Gulabi isimli bir örgüt bulunuyor. Sampat Pal Devi tarafından 2006’da kurulan Gulabiler eşlerine şiddet uygulayan erkeklere, çocuk yaşta evliliğe ve başlık parasına karşı mücadele veriyor. Kadınlara yönelik okuma yazma kursları da veren Gulabi örgütünün 20 bin üyesi var. Ve Paris’te de bir temsilciliğe sahip.
Filipinler: Kadın partisi
Filipinler’de ise 1965-1986 arasında ülkede diktatör olan Ferdinand E. Marcos’a karşı, kadınlar tarafından cinsiyet eşitliği ve kadınların özgürlüğü için önemli bir mücadele yürütüldü. 1984’de kurulan Gabriela Kadın Partisi de diktatörlüğüne karşı direnişin yükseldiği dönemde adalar ülkesinde bütün alanlardan kadınlar ile başkent Milena’da 10 bin kişilik bir yürüyüş yaptı. Bu yürüyüşün hemen ardından 200 kadın kuruluşu bir araya gelerek ulusal kadın komisyonunu oluşturdu. Ve bu komisyon sömürgeciliğe karşı yürütülen ayaklanmanın önderi ülkenin ilk kadın generali Gabriela Silang’ın anısına ve mücadele gücüne atfen Gabriela Kadın Partisi adını aldı. Filipinler’de sayısı binleri bulan bir kadın gerilla gücü var ve bu kadınlar Ulusal Demokratik Cephe (NDFP) içinde kendi özgün örgütlenmesini gerçekleştiriyor.
Mücadele büyüyor
Bunların yanı sıra Nikaragua’da Sandinista Ulusal Kurtuluş Cephesi (FSLN), Meksika’da Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu (EZLN), Kolombiya’da FARC içinde yer alan kadınlardan Ortadoğu’da Arap Baharını yaratan, İran’da ‘Jin, jiyan, azadi’ isyanına öncülük eden ve Filistin’de Leyla Halid’e ile yüzlerce kadın hem kadın özgürlüğü hem de toplumsal özgürlük için mücadele etmeye devam ediyor.
Haber: Tolga Güney / MA
