12 yaşındayken 54 yaşında bir erkekle zorla evlendirilen Dengbêj Mukaddes Yıldırım, yaşadıklarını kilamlarla dile getirerek ayakta kalıyor. Kendisini “Dertbêj” olarak tanımlayan Yıldırım, bu geleneğin sürdürülmesini istiyor.
Bitlis’in Hizan ilçesinde yaşanan devlet baskısından dolayı 1983 yılında Van’ın Bahçesaray (Miks) ilçesine göç eden Dengbêj Mukades Yıldırım, çocukluğundan bu yana Şakiro başta olmak üzere birçok dengbêjin kilamlarını söylüyor. Çocukları, ailesi, ülke özlemi ve yaşadığı baskılara dair kilamlar seslendiren Dengbêj Mukaddes daha 12 yaşındayken üçüncü eş olarak 7 çocuğu olan babasının arkadaşı ile evlendirilir. Evlendirildikten kısa süre sonra yaşadığı hayatın zorluklarını dile döken Mukaddes’in dengbêjlik serüveni de tam da burada başlıyor.
Çocuk yaşta zorla evlendirildi
Zorla evlendirildiği zamanlar daha sokakta oyunlar oynadığını söyleyen Dengbêj Mukaddes, evlendirilme hikayesini ise şöyle anlatıyor; “O dönemler iki kişi Hizan’a tütün satmak için geliyor ve Jandarmalar tütün satıcılarını takip ediyor. Babam o tütüncüleri jandarmadan kurtararak eve getiriyor. Bu vesileyle tütüncü ve babam birbirleriyle arkadaş oluyor. Evlenmeden önce babamın tütüncü arkadaşı ‘Senin ve benim eşim hamile eğer erkek ve kız doğarsa birbirleriyle evlendiririz’ diyor. Tütüncünün kızı oluyor benim de erkek kardeşim oluyor. Ağabeyim daha sonra tütüncünün kızı ile evleniyor. Tütüncünün eşi vefat edince babama; ‘ben kızımı senin oğluna verdim, eşim vefat ettiği için senin kızınla evlenmek istiyorum’ dedi. Ben 12 yaşıma geldiğimde üçüncü eş olarak 54 yaşındaki kişiyle zorla evlendirildim. Adamın 7 çocuğu vardı. Hatta benden büyük çocukları da vardı. Hepsine yıllarca ben baktım ve o çocuklarla birlikte büyüdük. Bana yapılanlar çok büyük haksızlıktı. Çocuklarla sokaklarda oyun oynamam gerekirken kendimden büyük ve küçük çocuklara bakmaya çalışıyordum.”
‘Ben Dertbejim’
Ailelerin birbirlerine verdikleri sözler nedeniyle hayatının karartıldığını dile getiren Dengbêj Mukaddes, evlendirilmesiyle birlikte yaşadığı acıyı kilamlarla dile getirmeye başlıyor. Kendisini “Dertbêj” olarak tanımlayan Dengbêj Mukaddes, Kürt kadınlarının büyük acılar yaşadığına dikkat çekerek, “Kürt kadını dertbêj, erkeği ise dengbêjdir. Çünkü Kürt kadını yaşadıklarına, çocuğuna, doğaya, yasaklara, ülkesine, baskılara, aşklara hep ağıt yakar. Kadının söz hakkı olmadığı için ne yaşıyorsa kilamlara dökerdi. Ben de tüm yaşadıklarımı kilamlara döktüm ve söylüyorum. Şuana kadar 23 kaset yaptım. Bunun dışında yazdığım besteler var. Eğer bunları söylemezsem benim içimde birikir. Dengbêjlik iyi ki Kürt kültüründe var yoksa biz kadınlar nasıl sorunlarımızı dile getirecek, yeni nesle kendimizi nasıl anlatacaktık? Bizler hayattan göç ettiğimizde de dengbêjlik devam etmeli” diyor.
Yaşadıklarını kilama döktü
Çocuk yaşta yaşadığı baskı ve zorlukları, “Ez keçik bum bi dilê şikestî” ile dile getiren Dengbêj Mukaddes bu kilamının bir bölümü ise şöyle:
” Eman eman ez keçik bûm bi dilê şikestî
Eman eman 26’an ez di xewestim
Eman eman xwedê ji bavêmin re qabûl neke
Emen eman min ne da xortek 14 salî
Min da hevalek xwe ez 24 seetan digirim”
MA / Ayşe Sürme
