Meclis’e sunulan Maden Kanunu Teklifi’nin hem ulusal mevzuata hem de uluslararası sözleşmelere aykırı olduğu belirtilirken ekolojistler, teklif ile koruma atındaki alanların, ormanların ve tarihi bölgelerin madencilik ve enerji projelerine peşkeş çekileceğini belirtti
Duygu Kıt
13 Haziran 2025 günü AKP tarafından Meclis’e sunulan “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” ile yürürlükte bulunan Maden Kanunu’nda yapılmak istenen değişiklikler ekolojistler ve çevre örgütleri tarafından tepkiyle karşılandı. Doğanın ve halkın aleyhine pek çok düzenleme içerdiği belirtilen teklif Milas ve Yatağan’daki kömür madenlerinin çevresindeki zeytinliklerde maden açılmasına imkân sağlıyor. Özellikle IV. Grup ve stratejik olarak değerlendirilen madenlere ilişkin izinlerin kolaylaştırıldığı teklif, şirketlere 36 ay bedelsiz orman kullanımı da tanıyor. Aynı zamanda mera alanlarına Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) yapılmaksızın enerji santrallerinin kurulmasına imkân sağlıyor.
Çevre örgütleri teklifin geçmesi halinde binlerce yıllık zeytinliklerin, korunan alanların, kültürel ve tarihi varlıkların, orman ve meraların zarar göreceğini belirtiyor. Söz konusu düzenlemeye ilişkin Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Süheyla Doğan ve DEM Parti İzmir Milletvekili ve Ekoloji Komisyonu Eşsözcüsü İbrahim Akın ile tasarının risklerini ve alınması gereken önlemleri konuştuk.
‘Düzenleme ile ÇED süreci ortadan kaldırılıyor’
Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Süheyla Doğan teklif ile Çevre Etki Değerlendirme (ÇED) Mevzuatı’nın etkisiz hale getirildiğini kaydetti. “Teklif kabul edilirse şirketlere kolaylık olsun diye ÇED süreçleri kısaltılacak” diyen Doğan, yasa tasarısının neler içerdiğine dair şu bilgileri verdi:
“Yasa tasarısı ile ÇED süreçleri şirketler yerine Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG) tarafından yürütülüyor. ÇED kararı olmadan diğer izin ve ruhsatlar için başvuru yapılabilecek. Ormanların şirketlere devri daha da kolaylaşacak. Maden alanlarındaki ormanlar MAPEG’e ücretsiz olarak devredilecek. Milli Parklar, korunan alanlar, sit alanları, sulak alanlar, yaban hayatı koruma ve geliştirme sahaları enerji ve madencilik yatırımlarına açılacak.”
‘Tüm bölgeleri etkileyecek’
“Muğla civarındaki zeytinlikler Zeytin Kanunu’na aykırı bir şekilde termik santrallar için kömür şirketlerine tahsis edilecek” diyerek dikkat çeken Doğan şöyle devam etti:
“Aynı tehlike tüm bölgeler için mümkün hale gelebilecek. Meralar enerji şirketlerine tahsis ediliyor. Acele kamulaştırma kararları ile özel mülkiyet hakkı ihlal ediliyor, köylünün tapusu gasp ediliyor. Kaçak enerji yatırımlarına imar affı getiriliyor. Şirketlere indirim kıyağına süre uzatımı getiriliyor. Kritik ve stratejik madenler için Cumhurbaşkanlığı’na ve özel bir kurula yetki veriliyor. MAPEG’e imar planı yapma ve inşaat ruhsatı verme yetkisi veriliyor.”
‘Tasarı ile eko kırım suçları artacak’
Tasarı ile doğal ve kültürel varlıkların her türlü denetimin dışına çıkartılarak talan edileceğini belirten Doğan,
“Köylülerin zeytinlikleri, tarlaları, yaşam alanları elinden alınacak ve köylüler daha da yoksullaşacak. Doğa daha kirlenecek” ifadelerini kullandı. Doğan, tasarıya karşı toplumsal muhalefetin ciddi bir tepki göstermesi gerektiğini ileterek sözlerini şöyle sürdürdü: “Enerji ve madencilik politikalarında şirketlerin değil, kamunun, ekosistemin, halkın yararı gözetilmeli. Gerçek ihtiyaca göre enerji ve madencilik yapılmalı. Enerji ve madencilik alanları daraltılmalı. Madencilik yapılacak alanlar belirlenmeli. Ormanlarda, korunan alanlarda, zeytinliklerde madencilik ve enerji yatırımları yapılmamalı. Ekoloji örgütleri, emek ve demokrasi örgütleri, kadın örgütleri, hayvan hakları savunucuları, çiftçi örgütleri ve yerel halkla hep birlikte mücadele etmeli. Yerellerde eylemler gerçekleştirmek, alanlarda olmak, TBMM’de tüm vekiller üzerinde baskı oluşturmak önemli.”
‘Düzenleme tahribatının önü açılacak’
DEM Parti İzmir Milletvekili ve Ekoloji Komisyonu Eşsözcüsü İbrahim Akın tasarı ile ormanların, korunan alanların, sulak alanların, özel koruma bölgelerinin, yaban alanlarının madene açılmasının kolaylaştığını belirtti. Akın şunları dile getirdi:
“Şimdiye kadar özellikle maden şirketlerinin, enerji politikasını hayata geçiren şirketlerin önünde ÇED gerekçesiyle kamunun da olurunu, görüşünü ve desteğini almak, bir hukuksal sistem olarak duruyordu. Ancak bu kanunla beraber birincisi artık ÇED meselesinin kolaylıkla aşılabileceği, istenilen hususların hızlıca verilebileceği, en çok üç dört ay içerisinde sonuçlanmasını sağlayan bir yol arayışları içerisindeler. Yetkiyi ise bakanları tasfiye ederek Cumhurbaşkanlığı’na bağlı bir kurul vasıtasıyla yürütmek istiyorlar.”
‘Göç ve geçim kaynağı tehdidi’
“Bu yasa çıktığında Türkiye’nin her yerinde şirketler kolaylıkla ruhsat alabilecek, çalışma yapabilecek hale gelecekler” diye vurgulayan Akın şöyle devam etti:
“Yasa içerisinde birkaç kritik durum var. Danıştay’ın itiraz ettiği, aynı zamanda Zeytin Yasası’nın gerekçesine bağlı ‘yapılamaz’ dediği her şeyi yapmaya çalışıyorlar. Bir tanesini somut olarak hedeflemişler: Şu anda Muğla’nın Marmaris ve Yatağan ilçesinde toplam 460.000 dönüm metrekare alanını maden şirketine, kömür şirketine vermek istiyorlar. 460.000 dönüm metrekarelik alanı aynı zamanda kırk tane köyün ortadan kaldırılmasına sebep olan bir sonuç meydana getirecek. İnsanların yaşadığı yerleri terk etmesini istiyorlar. Muğla’da 460.000 dönümlük alan içerisinde sadece zeytin yok. Neredeyse yarısına yakını orman alanı. Aynı zamanda tarihi ve kültürel dokuya sahip bu ormanlık alan, bölgenin iklim yapısını da sağlayan bir durumda olmasına rağmen tasarı ile tamamen yok edilecek bir hale getirilecek.”
Bakanın bilgisi yok!
“Fakat bu mesele sadece Muğla’ya özgü değil” diye ekleyen Akın, Muğla Akbelen’de orman kesimlerinde yaşanan kıyımın yasa ile çok daha hızlandırılmış olarak yapılmak istendiğine dikkat çekti. Akın şöyle devam etti:
“Maalesef ki bu yasayla ilgili çalışma hakkında yeterince bilgi sahibi olmayan bir bakan bile var. İktidar kendi ekonomik krizini çözmek için bütün yeraltı, yerüstü varlıklarımıza el koymaya, şirketlere peşkeş çekmeye, sözde enerji politikalarıyla maden politikalarını hayata geçirmeye çalışıyor. Kendilerine sorduk: Siz bu kadar ağır bir tahribatın; köyleri ortadan kaldıran, tarımı yok eden, çiftçiliği öldüren, hayvancılığı öldüren bir anlayışın neresindesiniz? Sermayenin ihtiyaçlarını karşılama konusunda neredeyse bütün halkı karşınıza alacak bir şekilde bu işi yapıyorsunuz. Halkın vergisi ile halka hizmet etmek için görevlendirilen insanlar olarak nasıl bunu yapabiliyorsunuz, hangi akıl ve vicdanla yapabiliyorsunuz diye yüzlerine karşı sorduk. Çok korkunç bir durum var.”
Teklifin içeriği
Doğa Derneği tarafından hazırlanan ve kamuoyuyla paylaşılan bilgilendirmede teklifin içeriği şu şekilde özetlendi:
- Doğayı, kültürü ve tarımı koruyan mevcut yasaları geçersiz kılıyor.
- “Üstün Kamu Yararı” denerek maden projelerine neredeyse koşulsuz onay verilmesini sağlıyor.
- Projeler hakkında ÇED kararı alınmadan teşvik, onay, izin ve ruhsat süreçlerine başvurulmasının önünü açıyor.
- ÇED sürecinde 4 ay içinde görüş bildirmeyen kurumun görüşünü olumlu kabul ediyor.
- Devlet ormanlarında 36 süreyle bedelsiz madencilik izni getiriyor.
- Maden arama faaliyetleri için verilen izinleri işletme faaliyetleri için de geçerli kılıyor.
- İlgili kurumlarca izin verilmeyen projeler için nihai karar, yasal sınırlamaları aşabilecek yetkilerle donatılmış, Cumhurbaşkanı tarafından görevlendirilecek bakanlık temsilcilerinden oluşan yeni bir Kurula bırakılıyor
Darp edildiler
Dün Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu’nda görüşülen teklif ise tartışmalı geçti. Görüşmeler sırasında zeytin üreticileri, çevre hakkı savunucuları ve hukukçular görüşmeye alınmazken Türkiye Barolar Birliği (TBB) Çevre Komisyonu üyesi avukat Yakup Okumuşoğlu Meclis korumaları tarafından darp edildi. Görüşmeye alınmayan Muğla İkizköylüler de Meclis önünde eylem yaparak teklifin derhal geri çekilmesini istedi.
