Kürt sanatına önemli katkılar sunan birçok Kürt kadın dengbêj, dönemin zorluklarına rağmen günümüze kadar gelmeyi başardı. Meryem Xan, Bano Şêrwani, Gulbihar bunlardan sadece birkaçı
Geçmişten günümüze Kürt kadın dengbêjler, birçok esere imza atarken, yıllar geçse de sanatta hep ayrı bir yerleri oldu. Kürt sanatına önemli katkılar sunan birçok Kürt kadın dengbêj, dönemin zorluklarına rağmen günümüze kadar gelmeyi başardı. Her birinin farklı bir özgünlüğü olan kadın dengbêjlerin eserleri birçok kişi tarafından seslendirilmeye devam ediliyor.
Meryem Xan
Meryam Xan olarak bilinen dengbêjin gerçek ismi Meryem Mihemed Ehmed’dir. 1904’te Cizre’nin Dergul köyünde dünyaya gelen Meryem Xan, birçok engel ve zorluklara rağmen, Kürt sanatında ilerlemeyi başardı. Fotoğraflarda başındaki şal ile görünen Meryem Xan’ın Kürt adetlerine bağlı olduğu ortaya çıkıyor. Şalı bağlayış biçimi Bakur, Rojava Kürdistanı’ndaki koçer aşiretlerine özgüyken, Şengal ilçelerindeki birçok kadın şallarını hala bu şekilde bağlıyor. Şarkılarını toplamak için 1930’da Bağdat’a giden Meryem Xan, şarkı ve uzun havalarını birkaç stüdyoda kaydediyor. Kurmanci lehçesiyle şarkı seslendiren ve sesini kaydeden ilk kadın olması bakımından özgünlüğü olan Meryem Xan, 1949’da hayata veda etti.
Xoresan’dan Bano Şêrwani
Mehbano, diğer ismiyle Bano Şêrwani, geçtiğimiz yüzyılın en güzel sesleri arasında yer alıyor. Kürtlerin parçalanmışlığı ve imkanların kısıtlı olması nedeniyle Bano Şêrwani’nin eserleri, o dönemde kendisini tanıyan kişiler tarafından derlenip toplandı. Mehbano, 1926’da Rojhilat’ın Xoresan vilayetine bağlı Quçan beldesinin Weli Awa köyünde dünyaya geldi. 10 yaşından itibaren şarkı söylemeye başlayan Mehbano küçük yaşında tanınmaya başladı. 1956’da Meşhed’e giderek Meşhed Radyosu’nda sanat çalışmalarına devam eden Mehbano, Meşhed’de tanınan dengbêjlerle birlikte şarkı söyleyen ilk kadın dengbêjdir. 27 şarkısı olan Mehbano’nun yalnızca 9 şarkısı derlenebildi. Mehbano, 2005’te yaşamını yitirdi.
Süleymaniye’de Dayika Cemal
Dayika Cemal ya da Şirin, İbrahim Yakup’un kızıdır. Önce Yahudi olan İbrahim Yakup, daha sonra Müslüman oldu. Şirin’in 1907’de dünyaya geldiği belirtiliyor. Halepçe’de yaşayan Şirin, 20. yüzyılın başlarında şarkı söylemeye başladı. Birçok şenlik ve ailelerin düzenlediği etkinliklerde şarkı söyleyen Şirin, birçok şarkısını Qewan’da topladı. Şirin’in şarkıları hala birçok kişi tarafından seslendiriliyor. Şirin’in eserleri şunlar: Hey axa ax, Hey Belar û Belar, Yarim Şêrîne, Hey bînin hey bînin ve 10’un üzerinde şarkı. Şirin, 1979’da hastalık nedeniyle Bağdat’daki bir hastanede yaşamını yitirdi.
Gulbihar
Gulbihar diğer adıyla Fatma Ehmed, 1929’da Hakkari’nin Marşmeun köyünde dünyaya geldi. Bazı toplumsal sorun nedeniyle Musul’a göç eden Gulbihar, Musul’da göçmen olarak yaşıyor. 5. sınıfa kadar Bağdat’ta okuyan Gulbihar, ses sanatçısı olarak tanınsa da, sinema ve tiyatro sahnelerinde oynayan ilk Kürt kadındır. Daha sonra Bağdat Radyosu’nda ismi Gulbihar olarak değiştirilen Fatma Ehmed, bu arada sanat anlamında yeni bir adım atıyor. 272 şarkı söyleyen Gulbihar, radyoda canlı olarak şarkı söylediği için şarkılarının çok az bir kısmı toplanılıyor. Daha sonra Avrupa’ya geçen Gulbihar, burada birçok konser veriyor. Avrupa’dan tekrar Bağdat’a, Bağdat’tan da Duhok’a giden Gulbihar, 2005’te Duhok’ta yaşamaya başlıyor. 2008’de felç geçiren Gulbihar, hala Duhok’ta yaşıyor. ü
İSTANBUL
