İnsan haklarını izlemek ve raporlamak; ihlallere yol açan sorunları, boyutlarını ve bu sorunların temel sebeplerini görünür kılmayı ve konuda çözümler geliştirilmesini hedefler. Bu sebeple insan hakları raporları tüm dünyada genel olarak devletlerin düşündüklerinin aksine; devletler için bir tehdit değil, devletlerin insan haklarıyla ilgili sorumluluklarını yerine getirmede yol gösterici araçlardır. Raporların böyle bir araç olarak kabul edilmesi de devletlerin insan hakları yükümlülüklerini benimsemesiyle mümkündür.
Türkiye’de de ne yazık ki böyle bir yaklaşım söz konusu değil. Yaşanan hak ihlallerinin görünür kılınmasının, çözüm önerilmesinin ve bu çözümlerin talep edilmesinin tehdit olarak görülmesi; hükümetler değişse de değişmeyen bir “iktidar refleksi” olarak karşımızda duruyor. Türkiye’de hak ihlalleri raporları hazırlayan insan hakları kurumları ve savunucuları her dönem pek çok baskıya maruz kalıyor.
Ancak yine de insan hakları kurumları ve savunucuları yaşanan ihlalleri görünür kılmaktan vazgeçmiyor, hak ihlalleri raporlarını hazırlamaya devam ediyor. Üstelik de oldukça kısıtlı verilerle ve koşullarla izleme yapmaya çalışarak. İnsan hakları raporu hazırlayabilmek için izleme yapmak gerekir ancak Türkiye insan hakları alanında da izleme ve raporlama yapabilmek için gerekli olan sistematik ve güvenilir veriye ulaşmanın çok zor olduğu bir ülke.
Sistematik ve güvenilir veri eksikliğinin olmayışı izleme ve raporlamayı zorlaştırırken ihlallere yol açan sorunlara ilişkin çözümü de ya geciktiriyor ya da imkansız kılıyor. Bu yüzden kısıtlı veri ve olanaklarla da olsa hazırlanan raporlar önemini koruyor.
İnsan Hakları Derneği Adana Şubesi de Adana bölgesine ilişkin sistematik yıllık raporlar hazırlıyor. Bu raporlardan bir yenisi geçtiğimiz günlerde yayımlandı. İHD Adana Şubesi Çocuk Hakları Komisyonu tarafından hazırlanan “Adana Son Yedi Aylık Çocuk Hak İhlalleri Raporu” özel ve kamu kuruluşları ile basın taraması yolu ve derneğe yapılan başvurulardan elde edilmiş verilerden oluşuyor. Her ne kadar sadece Adana merkez ilçeye özgü durumu ortaya koyuyor olsa da ortaya konan bu durum Türkiye’de çocukların yaşadıklarına ilişkin önemli ve can yakıcı ipuçları veriyor.
Rapora göre çocuklara yönelik kötü muamele, şiddet, cinsel taciz, kaçırılma, tecavüz, ölüm, çocuk işçiliği, gözaltı, tutuklama, anadil eğitiminin yoksunluğu ve genel olarak eğitim sistemindeki yetersizlikler diğer illerde olduğu gibi Adana’da da yaşanıyor. Raporda son yedi ayda 136’sı oğlan, 361 kız olmak üzere toplamda en az 497 çocuğun istismara maruz bırakıldığı belirtilirken 26’sı oğlan en az 95 çocuğun intihara teşebbüs ettiği bilgisine de yer veriliyor. Ev içi şiddet-kötü muameleye maruz kalan 125’i kız en az 190 çocuk olduğu söylenirken toplumsal olaylarda gözaltına alınan çocuk sayısının en az 27 olduğu belirtiliyor. Çeşitli sebeplerle alıkonulan çocuk sayısının ise Adana’da en az 97 olduğu da ekleniyor.
Raporda verilerin dışında bu verilere kanıt/temel oluşturan olayların bilgisi de yer alıyor. Tıpkı diğer insan hakları raporlarında olduğu gibi görünür kılınan bu ihlallerle ilgili önerilerin de bulunduğu Raporda; hak ihlallerinin önlenmesi için öncelikle çocukların birey olarak kabul edilmesi gerektiği belirtiliyor. Raporda yer alan diğer önerilerden bazıları ise şöyle: “Çocuklar için kolay ulaşılabilir, güvenilir, etkili ve hak temelli başvuru kurumları-mekanizmaları oluşturulması”, “Çocuklarla ilgili riskleri önceden tespit edecek ve riskleri önleyecek mekanizmaların ve politikaların oluşturulması”, “Çocuğa karşı her türlü şiddetin suç olduğunun yasalarda açıkça yer alması”, “Etkili bir çocuk koruma sisteminin kurulması ve bunun gözlenebilir bir izleme mekanizmasının oluşturulması”, “Çocuğun yüksek yararının gözetilmesi, çocukların maruz kaldığı sosyo-ekonomik ayrımcılığın ve eşitsizliğin ortadan kaldırılması, dezavantajlı çocukların sosyo- ekonomik ihtiyaçları kamu tarafından sağlanması.”
Bu öneriler her ne kadar Adana’da çocukların yaşadıkları hak ihlalleri temelinde geliştirilmiş de olsa çok açık ki Türkiye’nin her yerindeki çocuklar için geçerli…
Rapora ulaşmak için: http://ihdadana.org.tr
