Dicle Barajı’nda sular yeterli düzeyde olmaması nedeniyle su bırakılmıyor. Diğer yandan Devegeçidi Barajı’na 27 milyon metreküp su taşınırken, Dicle Nehri ve nehri besleyen akarsularda 36 adet dev baraj mevcut
13 Aralık 2018’de Dicle Barajında biriken suyun tahliye edilmesi sırasında yüksek basınç nedeni ile baraj kapaklarından biri kopmuş, akan su nedeni ile merkez dahil bazı bölgelerde sel uyarısı verilmişti. Şehir merkezinde bulunan On Gözlü Köprü ile topraklar sular altında kalmış, birçok ev, iş yeri ve işletmeyi de su basmıştı. Aradan geçen 7 yılın ardından Dicle Barajında kapıya yetişecek kadar su bile bulunmuyor. Yağışların azlığı nedeni ile kuraklık tehlikesi baş gösterirken, çiftçiler de ekin ekme zamanı olan bu günlerde suya erişemiyor.
Dicle Barajı’ndan 27 milyon metreküp su
Uzun yıllardır su kaybı yaşayan Devegeçidi Barajı’na ‘Diyarbakır Kuraklık Kriz Koordinasyon Merkezi’nce alınan karar doğrultusunda DSİ 10. Bölge Müdürlüğü tarafından Dicle Baraj Gölü’nden 27 milyon metreküp su aktarımı yapılmıştı. 59 kilometre uzaklıktan taşınan suyun bir çözüm olmadığını Devegeçidi barajındaki su kaybı bunu gösterdi. Suyun tarımsal sulama amacıyla taşındığı iddia edilse de gerçekler böyle söylemiyor. Bölge de çiftçi kuru tarıma itilirken, su birlikleri borç batağı içine sürüklenerek kayyumlar atanıyor.
Sular Dicle’ye ulaşamıyor
Türkiye’den doğup, Basra Körfezi’ne dökülen Dicle Nehri’nin su varlığı Çatak ve Bahçesaray bölgesindeki dağlara yağan kar yağışına bağlı. Küresel iklim değişikliğine bağlı her yıl bölgeye düşen kar yağışının önemli ölçüde azalması, Dicle Nehri’ni tehdit ederken, bugüne kadar inşa edilen ve inşa edilmek istenen baraj ve HES’lerle birlikte suların Dicle’ye ulaşma oranı her geçen gün azalmakta.
Dicle Nehri ve 36 baraj
Dicle Nehri üzerinde yapılmış olan Kralkızı Barajı, Dicle Barajı, Ilısu Barajı ve Cizre Barajı bulunmaktadır. Ancak Dicle Nehri’nin kolları olan Batman Çayı’nda 2, Kulp Çayı’nda 4, Botan Çayı’nda 9, Bitlis Çayı’nda 2, Kezer Çayı’nda 1, Habur Çayı’nda 1, Hamam Çayı’nda 1, Hezil Çayı’nda 2, Hilal Deresi’nde 1, Zap Suyu’nda 7, Cemilkatlı Deresi 1, Nehil Çayı’nda 1 olmak üzere toplam 36 adet baraj inşa edilen veya inşaatı süren barajlarla ekosistem yerle bir edilmiştir.
Dicle’nin 60 km’si dere!
Dicle Nehri ve nehri besleyen akarsular üzerine inşa edilen barajlar sonrası nehirde debi düşerken, nehrin çıkış noktasından Bismil ilçe sınırlarına kadar olan kısmı, “nehir” statüsünden “dere” statüsüne alındı. Bunun nedeni olarak nehrin çıkış noktasına kurulu bulunan Kralkızı ve Dicle barajlarının nehrin debisini düşürüyor olması gösterildi. 11 yıl önce Dicle Nehri’nin 60 km’lik kısmı dere statüsüne alınmasının nedeni Dicle üzerinde her türden işlerin yapılmasının önünü açmak istenmesiydi.
Koruma bandı kaldırıldı
Bismil’den Hevsel Bahçeleri’ne kadar olan bölüm, sınır dahil, nehir statüsünde değil. Bu nedenle kıyı kenar çizgisi yok edildi ve nehir koruma bandı ortadan kaldırıldı. Amed’in kent merkezinden geçen bölümünü de kapsayan yaklaşık 60 kilometrelik kısım “Kıyı Kanunu Uygulanmasına Dair Yönetmelik” kapsamında dere statüsüne alınarak rant alanları yaratıldı. Dere statüsü verilmesiyle nehrin 60 kilometrelik bu bölümünün kıyı şeridinde 50 metreye kadar yapı inşa edilmesi yasal anlamda sağlandı.
Çiftçiye su yok
Suları azalan ve bu nedenle enerji üretmedikleri gün ve saatlerde akarsu/dere yatağına bir damla su bırakmayan şirketler, göllerin ve akarsuların kurumasında belirleyici rolleri var. Son dönem dillendirilen depolamalı pompaj HES girişimi ise belirlenen can suyu miktarını bile salmayan baraj ve HES’lerden hiçbir biçimde su alınamayacak bir geleceğe işaret etmekte. Diğer yandan devasa büyüklükte barajlara sahip olan Dicle ve Fırat havzalarında çiftçilerin temel ihtiyacı olan su ya bırakılmamakta ya da yetersiz bırakılmaktadır. Bu nedenle yeraltı suyuna mahkûm edilen çiftçiler ve köylüler enerji şirketinin fahiş elektrik faturalarıyla bu olanaktan da mahrum bırakılarak topraklarından edilmektedir.
Sular kaya petrolüne bağlanacak!
Diğer taraftan Amed’den Bismil’e kadar olan bölgede Dicle Nehri dere statüsüne alınırken, bölgede bulunan özellikle inşası süren Silvan Barajı suyu kaya gazı ve kaya petrolü süreçlerine bağlanması beklenmekte. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, “İşin içinde kayaların içerisine sıkışmış petrol ve doğal gazı alabilmek var. 4 sahada Bismil’in kuzeyindeki sahada yaklaşık 600 kilometre karelik (600 bin dönüm) bir alan. 24 tane dikey ve yatay sondaj yapacağız. Bu sene içerisinde dikey sondaj ve çatlatma işlemini yapacağız, planlamamız önümüzdeki 3 yıl içinde 24 kuyu ile sahayı keşfetmek ve buradan üretime geçebilmek” derken bölgede azalan suların tarımın tasfiyesiyle petrol şirketlerine bağlanacağını söylemek için çok fazla nedenimiz var.
EKOLOJİ SERVİSİ
