Diyanet hutbesine kişisel direnişiyle cevap veren feminist yazar Berrin Sönmez, ‘Başörtümü çıkardım. Ben inancımı çıkarmadım içimden. Halkın nabzını tuttular, ben de nabzımı verdim’ dedi
Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından oluşturulan ve 1 Ağustos 2025 tarihinde Türkiye’nin 81 ilindeki tüm camilerde okutulan cuma hutbesi, kadınlardan ve toplumun birçok kesiminden tepkiler aldı. “Haya ve Edep” başlıkları ile hazırlanan hutbede kadınların giyim tarzı ve özgürlükleri hedef alınırken, şu ifadelere yer verildi: “Uygunsuz kıyafetlerle toplumsal alanlarda ve özellikle kurumsal özelliği olan mekânlarda bulunmanın asgari ahlak kurallarına meydan okumak olduğu belirtilen hutbede, bu çağdaşlık değil, ilkelliktir. Ahlak ve edep ölçülerinin çiğnenmesine sessiz kalan herkes büyük bir vebal altındadır. Çünkü neslimizin iffetini, edebini ve ahlakını korumak hepimizin ortak sorumluluğudur.”
Buna karşı kişisel direnişini başlatıp başörtüsünü çıkaran feminist yazar Berrin Sönmez, bu direnişinin temelini açıkladı.
İslam Âlimleri Vakfı haziran ayında düzenlediği çalıştayda konunun aile olduğunu belirten Berrin Sönmez, hemen ardından “aile yılı”nın ilan edildiğini belirtti.
‘Eril restorasyon’
Berrin Sönmez, şunları söyledi: “Aile dediğimizde ben buna hep şifre sözcük diyorum, erkek egemenliği anlamına kullanılıyor. Aile de erkek egemenliğini tekrar güçlendirmek için, bütün dünyada olduğu gibi eril restorasyon denilen yapı, yani ataerkeğin kendisini yeniden şekillendirip güçlenme çabası; kadın kazanımlarına, kadın hakları ve feminizmin kazanımlarına karşı bir karşı devrim niteliğinde, bütün dünyada var. En büyük silahı da şiddet ama Türkiye’de de bu hükümet tarafından destekleniyor. Bu desteklerle baktığımızda, bu olayları böyle adım adım izleyebildiğinizde, Haziran’da İslam Âlimleri Vakfı bir karar alıyor, 1 Ağustos’ta Diyanet hutbe veriyor. Bu, iktidarın bilgisi dâhilinde olmadan olamaz. Diyanet iktidarın kurumu, bir iktidarın din politikası kapsamında artık kadınların kısıtlanmasının çok daha ilerletileceğini düşündürdü. Neden böyle düşünüyorum, çünkü o hutbede Kur’an’daki örtünme ayeti, örtünme tavsiyesidir, emir niteliği taşımıyor o ayet. Ama Nur 30-31’di galiba, bu ayetin arkasından sıralanarak gelmeleri, ‘kurumsal yapılarda özellikle en temel ahlaki kurallara da aykırıdır’ ifadesi beni rahatsız etti”
‘Halkın nabzını tuttular, ben de nabzımı verdim’
Devamında Berrin Sönmez şunları belirtti:
“Bir şeyler daha fazla şekilleniyor. Kurumsal yapılar dediğinde ben kamu kurumlarını, özel sektörü, belediyeleri, çeşitli yapıları düşündüm. Nur Suresi’nin hemen arkasından kamu da acaba Allah’ın emrettiği şekliyle kıyafetten bahsetmesi dolayısıyla burada acaba bir teşvik, bir zorlama ya da bir karar gelme ihtimali mi var? Biliyoruz ki iktidar önümüze böyle çeşitli konular atıyor, bunu tartıştırıyor ve bu tartışmalarda biz yeteri kadar tepki verirsek onları sönümlendiriyor, sonraya erteliyor, ajandasından tümüyle çıkarmıyor ama bir zamanlama ayarı yapıyor. Onun için ben bunun mutlaka tepki verilmesi gereken bir konu olduğunu düşündüm. Halkın nabzını tuttular, ben de nabzımı verdim. O nedenle bu fetva üzerine böyle bir karar aldım.”
‘Kendi çizgimde ilerleyeceğim’
Bu kararın ardından kadınlardan hem destek aldığını hem de itibarsızlaştırmaya dönük çalışmaların olduğunu söyleyen Berrin Sönmez, “Herkes kendi istediği yerden tutarak bir tarafa çekiştiriyor. Ama ben kendi çizgimde ilerlemek niyetindeyim. Başarabildiğim kadar. Tehdit almadım. Yani bir Gonca Kuriş gibi şey düşünmedim. Öyle bir ihtimal şu anda benim karşımda yok. Sadece bazı itibar suikast ihtimalleri geldi. Ayşe Baykal yazdı, Fetullahçılıkla itham edecekleri, öyle bir itibarsızlaştırma durumuna girecekleri yönünde duyum almış ve bunu yazdı. Bu benim üstümde tutmaz. Hiçbir zaman Fetullah Gülen cemaatiyle iyi bir ilişkim olmadı”
‘İktidarın buradan geri adım atması gerekiyor’
“Ben kadınların üstüne yük bindirmek istemiyorum, bu büyük bir haksızlık olur” diyen Berrin Sönmez, asıl sorumluluğun iktidarda olduğunu kaydetti. Berrin Sönmez, şunları belirtti:
“Örneğin, Hâdiye Yolcu ne kadar güzel bir yazı yazdı, kendi durduğu yerden… İnsan hakları temelinde Kur’an’dan da örnekler vererek çok değerli bir şekilde açıkladı duruşunu da. Hâdiye Yolcu antikapitalist Müslümanlardan bir kadın. Önemli olan insanın kendi durduğu yerden hak temelli konuya yaklaşması olacak bence. Kimse aynı şeyi söylemek, aynı şeyi yapmak, aynı harekette bulunmak durumunda değil, kimse bir yükümlülük hissetmesin. Ben kimsenin üstüne böyle bir sorumluluk bindirmeye kalkışmadığım için kişisel direnişim dedim. Bu gidiş kabul edilemez, ülkeye, inanç dünyamıza ve insanlara zarar verecek bir yere gidiyorlar. Buna izin vermemek lazım. Onların yapması gerekiyor. Kadınlar evet, destek olabilen destek oluyor, harekete geçebilen harekete geçebiliyor. Ama önemli olan siyasi irade ne yapacak? Ben onu merak ediyorum”
‘Bunu inancım için yaptım’
Berrin Sönmez son olarak şu sözleri kullandı:
“Başörtümü çıkardım. Ben inancımı çıkarmadım içimden. İnancımın hasar görmesinden, inandığım dinin, Kur’an’da geçen kavramların tahrif edilmesinden endişe ettim. O da çok büyük bir korku. Türkiye’de Diyanet, din alanında konuşmaya en yetkili olan kurum, bir fetva makamı değil ama fetva makamı gibi hareket ediyor, sanki bu ülke laik bir ülke değilmiş gibi. Ve hutbede bunu söylediğinde, 90 bin cami var, bu camilerde cuma namazına giden insanların yüzde 95’i erkek. Yüzde 95 erkek olan cemaate yapılan bu konuşma, erkekleri göreve davet etmektir. Kendi ailelerinde, evlerinde, sokaklarda, iş yerlerinde bu şekilde hareket edilebilir. Ve son yıllarda bu konuda bazı duyumlar oluyor. İşten çıkarmalar, iş yerinde örtüp özel yaşamında örtmediği öğrenildikten sonra işten çıkarılan bir kadın, müdür yardımcısı atanıp, ‘başörtülü olsaydın müdür olarak atanırdın’ denilen kadın örneklerini daha önce de vermiştim. Bunlar işaretler hakikaten, gelenin ayak sesleri. Bunları okumak, görmek, duymak ve ona göre tedbirli olmak gerekiyor. Özellikle örgütlü kadın yapılarının, feministlerin bunu gündeme alması ve bu konuda mücadele yöntemlerini bir kere daha gözden geçirip daha etkin olması gerekiyor.”
Haber: Melek Avcı / JINNEWS
