Dünya Çocuk Hakları Günü kapsamında birçok kentte yapılan açıklamalarda uluslararası sözleşmelerdeki çekincelerin kaldırılması istenerek, çocukların güvenli geleceği için talepler sıralandı
20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü kapsamında hak savunucuları ve çocuk hakları dernekleri birçok kentte açıklama yaptı.
Amed
Amed Çocuk Hakları Ağı, 20 Kasım Dünya Çocuk Hakları günü dolayısıyla açıklama yaptı. Diyarbakır Adliyesi önünde yapılan açıklamaya, çok sayıda kurum temsilcisi katıldı. Açıklamanın Kürtçesini Ma Music Center çalışanı Ferhat Ertaş, Türkçe’sini ise ağın Eşsözcüsü Berfin Elçi okudu.
Berfin Elçi, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin çocukları yalnızca şiddetten, ayrımcılıktan ve sömürüden korumayı değil; aynı zamanda barış, özgürlük, onur ve eşitlik ilkeleri çerçevesinde büyümelerini öngördüğünü belirtti. Berfin Elçi, barış ortamı olmadan çocukların gelişmesinin, güven içinde büyümesinin ve haklarının tam olarak hayata geçmesinin mümkün olmadığını kaydetti. Berfin Elçi, bu nedenle çocuk haklarının sağlanmasının aynı zamanda kalıcı barışın tesisiyle de doğrudan bağlantılı olduğunu sözlerine ekledi.
Türkiye’nin, sözleşmede 17, 29 ve 30’uncu maddelere çekince koyarak özellikle bilgiye erişim, eğitimin amaçları ve azınlık/kültür-dil hakları alanında önemli sınırlamalar bıraktığını dile getirdi.
Kürt meselesi bağlamında çocuk hak ihlallerinin daha da derinleştiğine dikkat çeken Berfin Elçi, “Anadilde eğitim engeli, kültürel hakların tanınmaması ve eşit yurttaşlığın fiilen sağlanamaması, çocukların kimliksel gelişimini, toplumsal aidiyetini ve geleceğe yönelik güven duygusunu zayıflatmaktadır. Bu durum yalnızca bir hak ihlali değil; aynı zamanda barışa dair toplumsal beklentileri, birlikte yaşama iradesini ve barış içinde yaşama kültürünü zedeleyen bir etkiye sahiptir. Çocukların kendi kimlikleriyle güvende büyüyemediği bir ortamda barışın sürdürülebilir olması mümkün değildir. Bu nedenle çocuk haklarının gerçekleşmesi, barış hakkının da gerçekleşmesinin temel koşullarından biridir” dedi.
Berfin Elçi, çocukların barış ve temel haklarına dair taleplerini şu şekilde sıraladı:
- Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye konulan tüm çekinceler kaldırılmalı; bu çekinceler sebebiyle çocukların mahrum kaldığı hakların kazanımı için gerekli yasal ve idari düzenlemeler yerine getirilmeli; ayrıca siyasi iktidar tarafından buna uygun politikalar geliştirilmelidir. Barış iklimine dair umudun arttığı bu günlerde; etkisi bakımından barış hakkı ve çocuk haklarının kesiştiği bu maddelere dair çekincelerin kaldırılması çağrımızı özellikle yineliyoruz.
- Kürt meselesi bağlamında, sürmekte olan çözüm sürecine çocuk hakları perspektifi katılmalı; savaşın en büyük mağdurlarından olan çocukların hak temelli talepleri sürece esas olarak etki etmelidir. Bu hususta; DEM Parti aracılığıyla Amed Çocuk Hakları Ağı olarak ve ayrıca bileşen kurumların haricen TBMM’ye gönderdiği raporlardaki taleplerin bir çerçeve olabileceğini hususunu tekrarlıyoruz. Ayrıca bu açıklama aracılığıyla; anılan raporlamalar haricinde çocuk hakları alanında çalışan sivil toplum örgütleri olarak barışa katkı sunabilecek çalışmalarda yer alma talebimizi tekrardan belirtiyoruz.
- Anadilde eğitim hakkı tanınmalı; bu hakkın hukuki, ekonomik ve insan kaynağı hazırlığı ivedi şekilde yerine getirilmelidir. Asimilasyon politikalarının yol açtığı sonuçlara sığınılarak temel bir hak olan anadilde eğitimin talebine dair gerekçelere sığınılmaktan vazgeçilmelidir.
- İktidar tarafından; temsiliyeti bulunan tüm siyasi partiler ile ortak şekilde, çocuğun yaşam hakkını güvence altına alacak bir politika geliştirilmeli; en temel hak olan yaşam hakkı korunmalıdır. Çocuk ölümleri sonrasındaki cezasızlık başta olmak üzere, kastı veya ihmali bulunan kamu görevlilerinin korunması politikasından vazgeçilmelidir.
- Son zamanlarda infaz hukukunda yapılması planlanan, çocukların yetişkinler gibi yargılanmasını öngören ve ‘Suça sürüklenen çocuk’ kavramını tartışmaya açan anlayıştan vazgeçilmeli; çocuk adalet sisteminin ilkeleri korunmalıdır.
- MESEM lağvedilmeli, benzeri meslek edindirme amacından uzaklaşarak çocuk emeğini sömüren uygulamalar gözden geçirilmeli, çocuk işçiliğiyle etkili şekilde mücadele edilmelidir.
- Kız çocuklarının eğitime erişimi ve korunması için kamu gücü etkin bir şekilde harekete geçmeli, taşımalı eğitim uygulaması çocuklar yararına tekrar revize edilmelidir.
- Çocuk adalet sistemi onarıcı adalet temelinde yeniden yapılandırılmalı; çocuk cezaevleri kapatılmalıdır.
Amed Barosu’ndan açıklama
Amed Barosu Çocuk Hakları Merkezi de, Çocuk Hakları Günü’ne dair baro binasında açıklama yaptı. Açıklama metnini Yönetim Kurulu üyesi avukat Ayşegül Moray okudu. Çocukların yaşadığı hak ihlallerini sıralayan Ayşegül Moray, taleplerini şu şekilde sıraladı:
- Çocuk işçiliğine karşı etkili sosyal politikalar geliştirilmeli, denetim mekanizmaları güçlendirilmeli ve her çocuğun güvenli koşullarda eğitim hayatına devam etmesi sağlanmalıdır.
- Çocuk ölümlerinin her biri önlenebilir niteliktedir; bu nedenle devlet, çocukların yaşam hakkını korumaya yönelik tüm tedbirleri gecikmeksizin almak zorundadır.
- Çocuklara ilişkin tüm yasa tasarıları, çocuk hakları alanındaki uzman kurumların görüşleri alınarak, çocuğun yüksek yararını merkezine alan bir yaklaşımla düzenlenmelidir.
- Savaş ve çatışma bölgelerinde yaşayan çocukların korunması için uluslararası mekanizmalar işletilmeli; Gazze başta olmak üzere tüm dünyada çocuklara yönelik ağır insan hakkı ihlalleri derhal durdurulmalıdır.
- Çocuklar güvenli bir ülkede, güvenli bir şehirde, güvenli bir evde ve güvenli bir gelecekte yaşama hakkına sahiptir.
Adana
İnsan Hakları Derneği (İHD) Adana Şubesi Çocuk Hakları Komisyonu, Dünya Çocuk Hakları Günü vesileyle şube binasında basın açıklaması yaptı. Açıklamayı Beritan Kölen okudu. Beritan Kölen, 2025 yılının hem dünyada hem de Türkiye’de çocuklar açısından hak ihlallerinin derinleştiği bir dönem olduğuna vurgu yaptı. Beritan Kölen, çocukların savaş, yoksulluk, ekonomik kriz, siyasal baskılar ve iklim krizi gibi küresel sorunların yanı sıra, Türkiye’deki yapısal eşitsizlikler, şiddet ve cezasızlık politikaları nedeniyle yaşam haklarının tehdit altında olduğu belirti.
10 ayda en az 700 çocuk yaşamını yitirdi
FİSA Çocuk Hakları Merkezi’nin 2025 yaşam hakkı raporuna dikkat çeken Beritan Kölen, son on ayda en az 700 çocuğun önlenebilir nedenler yüzünden yaşamını yitirdiğini, devletin en temel yükümlülüğünün “çocukları yaşatmak” olduğunu vurguladı.
MESEM uygulamasının “çocuk emeğinin sömürüsünü perdeleyen bir model” olarak derinleştiğine işaret eden Beritan Kölen, kız çocuklarının toplumsal cinsiyet eşitsizliği nedeniyle daha ağır hak kayıpları yaşaması ve şiddet ile istismar vakalarındaki artışa değindi.
Beritan Kölen, Adana’da kamu kurumlarından bilgi alınamaması nedeniyle basın taramasıyla oluşturdukları tabloyu da açıkladı.
Beritan Kölen, Ocak-Ekim 2025 dönemine ilişkin tespitlere göre Adana’da; bireysel silahlanma sonucu çocuk ölümleri, trafik ve ulaşım güvenliği eksiklikleri nedeniyle yaşanan ölümleri, sulama kanallarında boğulma vakaları, ev içi şiddet ve çocuk cinayetleri, fiziksel ve psikolojik şiddet olayları, cinsel istismar ve gasp vakaları, tehlikeli işlerde çalışan çocukların yaşamını yitirmesi (örneğin 17 yaşındaki moto kurye çocuğun ölümü) gibi ağır hak ihlallerinin yaşandığı raporladıklarını kaydetti. Beritan Kölen, mülteci çocukların hem sağlık hem de güvenlik alanlarında yüksek risk altında olduğu vurguladı. Gazze’den tedavi için getirilen 5 yaşındaki kanser hastası A.’nın yetersiz beslenme ve hastalık nedeniyle yaşamını yitirmesi, ağır bir ihlal örneği olarak paylaştı.
Hatay
İHD Hatay Şubesi Çocuk Hakları Komisyonu da kendi binalarının önünde Dünya Çocuk Hakları Günü nedeniyle açıklama yaptı. Açıklamayı İHD MYK Üyesi Servet Üstün Akbaba okudu. Akbaba, “Çocukların da barışın öznesi olduklarını unutmamalıyız. Toplumsal, hukuki ve kültürel yapının köklü dönüşümü için mücadelemizi sürdüreceğiz” dedi.
İHD İskenderun Şubesi de, Dünya Çocuk Hakları Günü vesileyle şube binası önünde basın açıklaması yaptı. Açıklamayı şube başkanı Ayten Kılınç okudu. Ayten Kılınç, çocukların maruz kaldığı ağır hak ihlallerine dikkat çekerek devletin kriz dönemlerinde çocukları koruma ve güçlendirme sorumluluğunu hatırlattı.
İzmir
İHD İzmir Şubesi, Konak’ta bulunan dernek binasında 20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü dolayısıyla basın toplantısı düzenledi. İHD Çocuk Hakları Komisyonu’nun hazırladığı ortak basın metnini okuyan İHD İzmir Çocuk Komisyonu Eşsözcüsü Caner Bostancı, “Çocukların hak ve özgürlüklerini korumalı, onları yaşamın eşit ve özgür bireyleri olarak kabul etmeliyiz. Adil, onurlu ve saygın yaşamaları için güçlü ve etkili bir mücadele yürütmeliyiz. Üstelik barışın konuşulduğu ve talep edildiği bugünlerde çocukların da barışın öznesi olduğunu ve barışçıl ortamlarda yaşamaları gerektiğini unutmamalıyız. Bunun için toplumsal, hukuki ve kültürel yapının köklü bir şekilde dönüşmesi yönünde mücadelemizi sürdürmeliyiz” diye konuştu.
Riha
İnsan Hakları Derneği (İHD) Riha (Urfa) Şubesi, 20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü vesilesiyle şube binasında düzenlediği basın toplantısında, Kürdistan’da çocuklara yönelik ihlallere dikkat çekti. İHD Çocuk Hakları Komisyonu Sözcüsü Demet Aykut tarafından okunan açıklamada, savaş, yoksulluk, eşitsizlik ve devlet politikalarının çocukların yaşam hakkını tehdit eden temel nedenler olduğu vurgulandı.
Wan
İHD Wan Şubesi de dernek binalarında basın açıklaması düzenlendi. Açıklamayı İHD Wan Şubesi Çocuk Hakları Komisyon Üyesi Leyla Çakır okudu.
Kaynak: MA
